در نشستی با موضوع «یافته‌ها و دریافته‌ها در حوزه آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان» در هشتمین گردهمایی مؤسسه‌های فعال در زمینه آموزش زبان فارسی در جهان، هریک از مدیران و مسئولان از یک جنبه به چگونگی گسترش زبان فارسی در خارج از کشور پرداختند.

به گزارش روابط عمومی بنیاد سعدی، هشتمین گردهمایی مؤسسه‌های فعال در زمینه آموزش زبان فارسی در جهان درهمکاری بنیاد سعدی با وزارت امور خارجه یکشنبه هشتم اسفندماه ۱۴۰۰ به میزبانی دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه در محل دفتر مرکز مطالعات این وزارتخانه برگزار شد.
در ادامه مجموعه نشست‌های برگزار شده، نشست تخصصی دوم نیز با موضوع «یافته‌ها و دریافته‌ها در حوزه آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان» به مدیریت رضامراد صحرایی، معاون آموزش و پژوهش بنیاد سعدی در قالب بررسی استانداردسازی، آزمون‌سازی، تالیفات جدید، آموزش مجازی، تعاملات بین مراکز برگزار شد.
قبل از شروع این نشست احسان طوفانی نژاد مدیر آموزش مجازی بنیاد سعدی با بیان اینکه یکی از موضوعات مهم ما آموزش مجازی زبان فارسی است، گفت: بعد از اینکه در هر مؤسسه آموزش مجازی برگزار شد، بررسی می‌کنند تا بدانند این آموزش مجازی از لحاظ کیفیت و سطح به چه صورت بوده است.
طوفانی نژاد با بیان اینکه آموزش مجازی قطعاً ادامه دار است و ما باید به نقطه‌ای بالاتر نگاه کنیم، افزود: علت اینکه نتوانستیم با تمام امکانات کیفیت مورد نظر را در آموزش داشته باشیم این است که به ویژگی اصلی آموزش مجازی توجه نکردیم.
وی خاطرنشان کرد: پله اول آموزش زبان فارسی آموزش مجازی است و مغفول ترین اتفاق یادگیری در آموزش مجازی است.
طوفانی نژاد درباره یادگیری در آموزش مجازی گفت: هر مؤسسه‌ای که می‌خواهد آموزش مجازی انجام دهد، سوالاتی باید مطرح کند که چه کاری با فناوری می‌توانیم انجام دهیم. از فناوری باید برای حل مسأله استفاده کنیم و ابتدا باید مسائل را در زمینه آموزش زبان فارسی شناسایی کنیم. برخی مواقع دو گروه افراد داریم که یک نفر مثلاً از استفاده از فناوری می ترسد و یک نفر هم در این زمینه متوهم است؛ یعنی فکر می‌کنند هر کاری می‌توانند به کمک فناوری انجام دهند.
مدیر گروه آموزش مجازی بنیاد سعدی خاطرنشان کرد: تلاش ما این بود که در بنیاد سعدی مجموعه‌ای از گروه‌های متخصص کنار هم جمع شوند.
طوفانی نژاد در ادامه به طور مبسوط درباره امکانات مختلف آموزش مجازی بنیاد سعدی نظیر سامانه مینا، چارچوب و اپلیکیشن های موبایلی آموزش زبان فارسی اکسین چنل توضیح داد.
دانشجویان خارجی پزشکی برای دریافت شرح حال بیمار نیازمند آموزش زبان فارسی هستند
بهروز محمودی بختیاری از دانشگاه تهران در این نشست گفت: هیچ مرکز آموزشی در کشور نیست که با بحران اقتصادی رو به رو نباشد و یکی از روش‌های کسب درآمد دانشگاه‌ها جذب دانشجویان خارجی در این زمینه است که علاوه بر افزایش اعتبار دانشگاه می‌توانند برای دانشگاه منابع ارزی جمع کنند.
وی درباره کارهایی که یک زبان شناس می‌تواند برای گسترش زبان فارسی انجام دهد، گفت: از بین کارهایی که یک زبان شناس به عنوان یک کار پژوهشی می‌تواند برای خود انجام دهد، همیشه معتقدم پژوهش بر روی گویش‌های ایرانی و رشد و توسعه زبان فارسی کارساز است و کسی نباید این کارها را انجام دهد.
محمودی بختیاری خاطرنشان کرد: چندان مطمئن نیستم که در زمینه زبان شناسی نظری توانایی رقابت با دانشگاه‌های ثروتمند جهان را داشته باشیم، اما به طور قاطع می‌توانم بگویم که در حوزه آموزش زبان فارسی و گویش‌های ایرانی می‌توانیم صاحب نظریه باشیم.
این استاد دانشگاه درباره فارسی برای اهداف دانشگاهی توضیح داد: ماجرا این است که در ایران فارسی همچنان جزو اهداف گران قیمت نیست و در ایران ما تعداد قابل توجهی دانشجوی خارجی داریم و در حال حاضر رایج شده است که هندی‌ها برای تحصیل پزشکی به ایران می آیند.
وی درباره علت حضور خارجی‌ها در ایران افزود: تحصیل در ایران ارزان‌تر و باکیفیت تر است و دانشگاه‌های ممتازی مانند دانشگاه شریف شناخته شده تر شدند. ما برای دانشجویان هندی که به ایران می آیند، در سال اول دروس عمومی داریم و بعد وارد دوره تخصصی و فیزیوپاتولوژی می‌شوند و نیازمند یادگیری زبان فارسی برای گرفتن شرح حال بیمار هستند. بنابراین؛ دانش کافی برای دانشجویان خارجی اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد.
زبان فارسی در جامعه المصطفی زبان علم است
در ادامه، حجت الاسلام مهدی محسنی از جامعه المصطفی با اشاره به اینکه یکی از مفاخر ما این است که زبان آموزشی ما زبان فارسی است، گفت: رهبر معظم انقلاب برای ما تعیین کردند که زبان فارسی در سالهای آینده تبدیل به زبان علم شود و به جرأت می‌توانم بگویم که در حوزه علوم اسلامی زبان فارسی در جامعه المصطفی زبان علم است.
محسنی با اشاره به اینکه هنوز به جایگاه بنیاد سعدی توجه لازم نمی‌شود، افزود: همه باید با بنیاد سعدی به عنوان مرکزی که تمام امور مربوط به زبان فارسی را تمشیت می‌کند، همکاری کنیم و ما در جامعه المصطفی با بنیاد سعدی و مراکز علمی دیگر همکاری می‌کنیم. باید کاری انجام دهیم که بنیاد سعدی در جایگاه رفیع خود قرار گیرد.
وی خاطرنشان کرد: ما برای حل مسأله درخواست می‌کنیم که ما موضوع پایان نامه را در اختیار شما قرار دهیم تا پژوهش انجام دهند.
استفاده از منابع آموزشی کارامد یکی از راه‌های گسترش زبان فارسی در خارج از کشور است
مهین‌ناز میردهقان از دانشگاه شهید بهشتی درباره راهکارهای گسترش زبان فارسی در جهان گفت: یکی از کارها تربیت مدرسان و متخصصان در زمینه آزفاست. دوم مربوط به آزمون‌های بسندگی است و سوم هم مربوط به تدوین منابع آموزشی کارآمد است که به کمک این راهکارها می‌توانیم مخاطبان بیشتری را برای فارسی آموزی جذب کنیم.
میردهقان با اشاره به فعالیت‌های دانشگاه شهید بهشتی برای گسترش زبان فارسی افزود: یکی از کارهای ما که به همراه دکتر وکیلی فر انجام دادیم، مربوط به چارچوب مرجع زبان فارسی است. ما کارشناسی ارشد آزفا را از سال ۱۳۷۲ در تهران داریم و از سال ۹۴ دکتری آزفا را داریم. برای تربیت مدرسان، ما دوره‌های تربیت مدرس کوتاه مدت نیز داریم و همچنین کارشناسی آموزش زبان فارسی نیز در وزارت علوم تصویب شده است.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: درحال حاضر آزمون سامفا و آمفا در بخش عمومی و دانشگاهی داریم و علاوه بر این کار تدوین منابع برای جذب دانشجویان و مخاطبان نیز انجام شده است و لازم است بتوانیم استاندارد بین المللی را در این رابطه رعایت کنیم.
امیدوار به همکاری با بنیاد سعدی در بخش زبان آموزی هستیم
در ادامه، سعادت نژاد، مدیرکل اداره فضای مجازی و رسانه‌ای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در این نشست بیان کرد: با تشکیل بنیاد سعدی این ظرفیت ایجاد شده که بحث دانش افزایی مورد پیگیری قرار گرفته و وضعیت بهتری برای این موضوع ایجاد شود.
وی افزود: یکی از ظرفیت‌های حوزه آموزش زبان بخش فضای مجازی است و یکی از موضوعات در این رابطه وبسایت ها هستند که بعد از تشکیل اداره کل فضای مجازی تلاش شد که فضای تعاملی ایجاد کنیم. در بخش‌های مختلفی سامانه جدید مورد بهره برداری قرار گرفت و رویدادهای مهمی در کشور در حوزه فرهنگی مانند نمایشگاه کتاب، جشنواره فجر و… در این سامانه دیده شده است.
مدیرکل اداره فضای مجازی و رسانه‌ای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی خاطرنشان کرد: ما در سازمان به دنبال مرجعیت این حوزه بوده‌ایم و در پلتفرم جدید حدود ۳۶ زبان را در پنج نمایندگی مان به صورت آنلاین کار می‌کنیم که مثلاً فرد چه روزهایی و چه ساعت‌هایی برای آموزش در سامانه حضور پیدا کند که این بخش در سامانه دیده شده است.
سعادت نژاد در ادامه خاطرنشان کرد: امیدواریم این اتفاق بیفتد که با بنیاد سعدی هم در بخش زبان آموزی و هم ارجاع زبان آموزان تعامل دوجانبه وجود داشته باشد و در این راستا از ظرفیت فضای مجازی به خوبی استفاده کنیم.
در پاسخ به سعادت نژاد، رضامراد صحرایی معاون آموزش و پژوهش بنیاد سعدی و رئیس این نشست بیان کرد: این امکان را فراهم کرده بودیم که صفحه‌ای در بنیاد مخصوص زبان فارسی داشته باشیم که به اطلاعات پیوند داشته باشد.

نیازمند اهتمام مدیران بخش‌های مختلف در جهت گسترش زبان فارسی هستیم
در ادامه این نشست، امیررضا وکیلی فرد استاد دانشگاه بین المللی امام خمینی که به صورت برخط در این نشست حضور داشت، اظهار کرد: بدون شک عملکرد دو نهاد فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی با تنگناهای مالی کنونی از نگاه متخصصان دلسوز کشور پذیرفتنی است، اما متأسفانه، کوشش‌های آگاهانه و ناآگاهانه برخی از دانش‌گریزان، توسعه‌ستیزان و دوستدارنمایان زبان و ادبیات فارسی، تلاش‌های این دو نهاد را برای جلوگیری از "فرسودگی و ویرانی" زبان فارسی کمرنگ کرده است.

وی افزود: نگاه گروهی و عملکرد صنفی و سودجویانه این افراد که بودجه‌های هنگفتی را در کشور مصرف می‌کنند، به این رکن هویت فرهنگی ملت ایران و منافع کشور به‌شدت آسیب رسانده است. عقب‌ماندگی در دانش آموزشکاوی زبان فارسی، تضعیف زبان رسمی و مشترک ملت ایران در برابر زبان‌های ترکی، عربی و … در کشور و در دنیا را در پی داشته است؛ افت سواد خواندن و نوشتن دانش‌آموزان فارسی‌زبان، چالش جدی و افت تحصیلی دانش‌آموزان غیرفارسی‌زبان در مناطق دوزبانه و تعطیلی کرسی‌های زبان فارسی و ایران‌شناسی در دانشگاه‌ها، کلاس‌هاس زبان فارسی مدارس غیرایرانی و رایزنی‌های فرهنگی در خارج از کشور از نمونه‌های آن است.

وکیلی فر ادامه داد: به نظر می‌رسد که اجرای برنامه‌های سال‌های پیش از ۱۴۰۰ در دو نهاد فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی باید برای تقویت آموزش زبان فارسی به عنوان عنصر انسجام‌بخش ملی کم و بیش با قدرت ادامه یابد.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: با این حال، برای رسیدن به اهداف مدیران عالی دلسوز برای حفظ، گسترش و تبدیل زبان فارسی به زبان علم، است که برنامه‌های زیربنایی کوتاه‌مدت و میان‌مدت، پیوست برای علمی شدن آموزشکاوی زبان فارسی به عنوان زبان اول، دوم و خارجی اجرا شود.
یکی از راه‌های نشان دادن چهره واقعی ایران به دیگران ورود از طریق حوزه فرهنگی و زبان است
در ادامه این نشست حسن ذوالفقاری استاد دانشگاه تربیت مدرس اظهار کرد: در مقایسه با ۲۰ سال قبل که اولین کتاب آموزشی «چگونه بنویسیم؟» را نوشتم پیشرفت بسیاری در حوزه زبان آموزش زبان فارسی داشته‌ایم.
وی در رابطه با اهمیت گسترش زبان فارسی در جهان عنوان کرد: اولین دلیل این است که در اسناد بالادستی صراحتاً بر آموزش زبان فارسی در خارج از کشور تاکید شده است و جاذبه زبان فارسی برای دیگران یکی از نقاط قوتی است که این افراد می‌توانند پس از آموختن زبان فارسی فرهنگ و تاریخ ایران را به دیگران انتقال دهند که شاید از حوزه‌های سیاسی خیلی به این هدف نتوانیم برسیم اما از طریق توسعه مسائل فرهنگی موفق تر خواهیم بود.
این استاد دانشگاه افزود: این امتیاز بزرگی است که بتوانیم فرهنگ ایرانی را گسترش دهیم. یکی از راه‌های نشان دادن چهره واقعی ایران به دیگران این است که باید از حوزه فرهنگی و زبان وارد شویم. ما قانون کم نداریم و ۱۳ سند از جمله قانون اساسی و قانون برنامه توسعه اول، دوم سوم و… و همچنین سند چشم انداز جامع را داریم که در آن به گسترش زبان فارسی اشاره شده است.
ذوالفقاری در ادامه خاطرنشان کرد: در ۵۰ کشور کرسی داریم که برای حفظ آنها استادان مقیم سفیران ما هستند و باید پشتیبانی بیشتری از آنها داشته باشیم. البته نقاط ضعفی نیز در این حوزه داریم که با توجه به افراد فعال و نقاط قوت، ضعف‌ها کمتر هستند و همکاران ما با عشق وارد این عرصه می‌شوند و ضعف‌ها و مخاطرات ما تا حدودی از بی برنامگی ناشی می‌شود که در حفظ کرسی‌های خارج از کشور مشکل داریم و تعطیل می‌شوند، بنابراین نباید اجازه دهیم که این کرسی‌ها با قدمت ۵۰ و ۶۰ ساله تعطیل شوند.
وی تاکید کرد: همه نهادها و دستگاه‌ها برای حفظ این کرسی‌ها مسئول هستند و از تعطیلی آنها باید جلوگیری کنند و برای این منظور باید روابط بین المللی و سیاست خارجی گسترده‌ای داشته باشیم.
وزارت علوم گواهینامه‌های زبان آموزان در مراکز خارج از کشور را تأیید کند
سیدعباس ناجی مدیر مرکز آموزش زبان فارسی به فارسی زبانان و غیر فارسی زبانان در آنکارا نیز در این نشست گفت: این مرکز سابقه‌ای ۴۰ ساله در آموزش زبان فارسی دارد که از نقاط مختلف و ۳۲ شهر ترکیه در این مرکز زبان فارسی را یاد می‌گیرند.
وی خاطرنشان کرد: از لحاظ تنوع دانشجویان مرکز ما این است که دانشجویانی که در این مرکز زبان فارسی می‌آموزند از تجار و کنسولگری‌های کشورهای مهم هستند که در حال حاضر در سفارت‌های خود پست‌های مهمی دارند. تاکنون ۳۵ هزار دانشجو در این مرکز فارسی یاد گرفته‌اند اما با گذشت این سال‌ها یک پیکره زبان فارسی نداشته‌ایم.
مدیر مرکز آموزش زبان فارسی به فارسی زبانان و غیر فارسی زبانان در آنکارا گفت: جای خرسندی دارد که کتاب‌های بنیاد سعدی در مراکز دانشگاهی ترکیه استفاده می‌شود. باید دیدمان را نسبت به این قضیه باز کنیم که آموزش زبان فارسی صرفاً ادبیات نیست.
وی در پایان از وزارت علوم و تحقیات خواست که بر گواهینامه‌هایی که این مراکز به دانشجویان در سایر کشورها ارائه می‌کنند مهر تأیید بزند تا همه دانشگاه‌ها این مدارک را بپذیرند.
تلاش کردیم گسترش زبان فارسی را در مؤسسه دهخدا فعال کنیم
در ادامه، محمود بیجن‌خان، رئیس مؤسسه زبان دهخدا دانشگاه تهران درباره کارکرد مؤسسه دهخدا توضیح داد و گفت: با توجه به بیماری کرونا باید کارهایی انجام می‌دادیم که بتوانیم گسترش زبان فارسی را پیگیری کنیم و مؤسسه را به روز کنیم.
وی با بیان اینکه کار به روز کردن را جعفر شهیدی شروع کرد، اما به دلیل ملاحظاتی به سمت آموزش مجازی زبان فارسی رفت و گفت: اصل فعالیت مؤسسه دهخدا علاوه بر برگزاری کلاس‌های زنده برخط است که حجم آن در مقایسه با متوسط پنج سال قبل کم شده است.
بیجن خان با اشاره به اینکه زبان آموزان ما بیشتر از چین و فرانسه وآلمان بودند، افزود: ما تجدید نظری در برنامه‌های آموزشی داشتیم و تنوع آن را زیاد کردیم و در حوزه استانداردسازی، استانداردهای اروپای شمالی و آمریکایی، نقش‌های ارتباطی، چهار مهارت زبان فارسی و مسائل دیگر مربوط به آموزش زبان فارسی را بررسی کردیم و محتواهای جدیدی را تولید کردیم که هم در فضای مجازی به صورت آموزش غیرهمزمان و هم به صورت چاپی منتشر کنیم که به صورت سطح مقدماتی، میانی و پیشرفته بوده است.
بیجن خان درباره فعالیت مؤسسه دهخدا در حوزه آموزش مجازی زبان و ادبیات فارسی گفت: ۵۴ درس الکترونیکی تعریف کردیم که ۵ درس آن مربوط به آموزش الفبای فارسی است که در وبگاه مؤسسه هم بارگذاری شده است. از ۵۴ درس الکترونیک ۲۴ درس مربوط به دوره مقدماتی است که در حال بارگذاری است. ۲۴ درس الکترونیکی دوره میانی تولید شده و در حال ویرایش است و ۶ درس پیشرفته هم در مرحله تولید داریم.
وی خاطرنشان کرد: در حوزه تعاملات هم در چارچوب آئین نامه نمایندگی‌ها از قدیم با دانشگاه‌ها و شرکت‌ها قرارداد داشتیم و سعی کردیم در این دوسال این بخش‌ها را فعال کنیم. ما یک قرارداد با دانشگاه ایروان داشتیم و همچنین با دانشگاه‌های برن سوئیس، برزیل، فرانسه و یک شرکت در ژاپن بوده است.
تأسیس بنیاد سعدی موجب کاهش روند افت زبان فارسی شد
در ادامه، سیدباقر سخایی، مشاور رئیس بنیاد سعدی که از جمله پایه گذاران بنیاد سعدی به شمار می‌آید، گفت: افتخار داشتم که در خدمت آقای حدادعادل در پایه گذاری بنیاد سعدی کمک کنم و از همان ابتدا ایشان اساسنامه و مقداری بودجه در اختیارم قرار داد تا این کار انجام شود.
وی با بیان اینکه از تجربه‌های گذشته برای تأسیس بنیاد سعدی استفاده کردم، افزود: فکر می‌کنم تأسیس بنیاد سعدی یکی از کارهای خوب زندگی آقای حداد عادل است، چون زبان فارسی روز به روز در حال تحلیل رفتن و جایگاه زبان فارسی به دلیل اسلام هراسی و ایران هراسی در حال افت کردن بود که با تأسیس بنیاد سعدی این روند از بین رفت.
سخایی با بیان اینکه عمده کار ما ارزی است و مشکلات مالی در این زمینه وجود داشت، اما به تدریج مرتفع شد، گفت: واقعاً آقای حداد هم در این مدت همراهی کرد و شکرخدا خوب اداره شد. همچنین تلاش‌های دلسوزانه آقایان صحرایی، فلاحت پیشه و دوستان دیگر در این رابطه راهگشا بود و ما در حال حاضر بعد از نهاد دانشگاه، تقریباً تخصصی‌ترین دستگاه کشوریم.
در پایان، شهروز فلاحت پیشه به جمع بندی آنچه استادان و متولیان زبان فارسی در این همایش در خصوص گسترش زبان فارسی بیان کرده‌اند، پرداخت.