به همت رایزنی فرهنگی سفارت ایران در صربستان همایش بزرگداشت حکیم نظامی گنجوی عصر روز چهارشنبه ۱۸ اسفند ۱۴۰۰ با حضور بیش از یکصد نفر از فعالان عرصه فرهنگی، دانشجویان وعلاقه‌مندان به ادبیات ایران درمحل کتابخانه شهر بلگراد برگزار شد. 

در این مراسم که با مشارکت مرکز مطالعات فارسی دانشکده فیلولوژی بلگراد، دانشگاه تبریز، بنیاد سعدی، کمیته بین‌المللی بزرگداشت حکیم نظامی و سازمان فرهنگ وارتباطات اسلامی برپا شد، رشید حسن پور، سفیر ایران، امیر پورپزشک رایزن فرهنگی ایران و نماینده بنیاد سعدی در صربستان، سعید صفری، استاد زبان فارسی در دانشگاه بلگراد و سه تن از دانشجویان زبان فارسی آن دانشگاه سخنرانی کردند. همچنین دکتر ابراهیم اقبالی، نظامی شناس برجسته از دانشگاه تبریز، به‌صورت ویدئویی درباره ویژگی‌های این حکیم بزرگ سخنرانی کرد.

در آغاز همایش، سعید صفری، استاد زبان فارسی دانشکده فیلولوژی دانشگاه بلگراد به معرفی این شاعر و مهمترین اثر او یعنی پنج‌گنج (خمسه) پرداخت. صفری با طرح سه پرسش نظامی کیست و در چه دورانی زندگی می کرد؟ ویژگی های شعر و آثار نظامی چیست و متعلق به چه سرزمینی است، اظهار داشت: نظامی یکی از برجسته‌ترین شاعران کلاسیک ادبیات فارسی است. چهار شاعر کلاسیک ادبیات ایران از قبیل: فردوسی، سعدی، حافظ و مولانا هستند و بی‌تردید پنجمین شاعر بزرگ نظامی است. تخصص او سرایش مثنوی عاشقانه است.

صفری در بخش دیگری از سخنانش ابداع و ساخت شیوه خمسه‌سرایی، پیام‌های اخلاقی، حکمی، فلسفی (مناجات‌نامه‌ها) و تسلط بر علوم گوناگون و استفاده از آن در شعر (تفسیر قرآن، ریاضی، نجوم، کیمیا، پزشکی،..) را از ویژگی‌های حکیم نظامی ذکر کرد.

او در پاسخ به اینکه نظامی متعلق به چه سرزمینی است، گفت: هرچند نظامی متعلق و محدود به مرزهای جغرافیایی نیست و شاعری با پیام‌های اخلاقی و انسانی برای همه جهان است است، با این حال، می‌توان او را او متعلق به فرهنگ و ادبیاتی دانست که مردم آن می‌توانند آثار و اشعارش را حتی پس از نزدیک به نهصد سال بخوانند و از آن لذت ببرند؛ از این رو، بی‌تردید، نظامی متعلق به سرزمین زبان و ادب فارسی و فرهنگ ایرانی است.

درادامه پورپزشک رایزن فرهنگی با تشکر از حضور مشتاقان ادب ایران در این همایش گفت: نظامی از جمله پنج قله بلند زبان وادب فارسی در کنار مولوی، فردوسی، حافظ و سعدی است.

وی افزود: شخصیت و تأثیر نظامی بر ادبیات و شعر مشرق زمین چنان است که فیلسوف برجسته آلمانی هگل در مبحث زیبایی شناختی و هنر در کتاب چهارم سلسله درسها، نظامی را مورد توجه قرار می‌دهد و در تقسیم‌بندی گونه‌های مهم شعر به حماسی، تغزلی و دراماتیک در باب اشعار حماسی نظامی را حماسه سرای عشق معرفی می‌کند.
پورپزشک گفت: مفاخر و شخصیت‌های بزرگی همچون نظامی به مرزهای جغرافیایی و سیاسی محدود نمی‌شوند؛ بنابراین حکیم نظامی، شاعر ایرانی، فارسی زبان، متولد و متوفی درآذریایجان نه تنها متعلق به ایران و آذریایجان و تمام حوزه فرهنگ وتمدن بزرگ ایران، بلکه متعلق به همه بشریت است.

او از مشارکت و همکاری مرکز مطالعات فارسی دانشگاه بلگراد و دانشجویان، دانشگاه تبریز، ستاد بزرگداشت حکیم نظامی و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و کتابخانه شهر بلگراد قدردانی کرد.

سپس رشید حسن پور سفیر ایران اظهار داشت: مایه افتخار و خوشحالی است که مراسم بزرگداشت هشتصد و هشتادمین سالگرد تولد حکیم جمال الدین ابومحمد الیاس معروف به نظامی گنجوی را که از شاعران، مشاهیر و مفاخر فارسی گو و ایران زمین است، در کتابخانه شهر بلگراد برگزار می‌کنیم. جمهوری اسلامی ایران ۲۱ اسفند (۱۲ مارس) را روز ملی حکیم نظامی گنجوی نامگذاری کرده است.

وی گفت: حکیم نظامی در زمره شاعران بزرگ فارسی همچون سعدی، فردوسی و یکی از استادان مسلم ادبیات فارسی است و مبدع سبک جدیدی از شعر است و آن را به کمال رساند. نظامی گنجوی در ایجاد ترکیبات خاص و جدید در اشعار و آفرینش مفاهیم و مضامین جدید بسیار چیره دست و توانمند بود و به بهترین شکل ممکن از ترکیبات عربی در اشعار خود استفاده کرد. قصاید و غزلیات او نشان دهنده توانایی بلیغ این حکیم در داستان سرایی و ایجاد صحنه‌های بدیع است. مرور کتب و اشعار و نوشته های نظامی، اشراف او نسبت به دانش‌های زمان خود نظیر نجوم، فلسفه، فقه، کلام و زبان عربی را جلوه‌گر می‌کند و همین جنبه است که او را به عنوان حکیمی برازنده می‌سازد.

حسن پور با اشاره به خمسه یا پنج گنج نظمی به عنوان مهم‌ترین اثری که در پنج منظومه شعری نوشته شده، خمسه را از جمله مهم‌ترین آثار ادبیات غنایی ایران برشمرد و به معرفی آن پرداخت.

وی در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: تأثیر اشعار نظامی گنجوی فراتر از تأثیر بر فرهنگ و ادبیات فارسی، کردی و زبان پشتون است و در حال حاضر از لیلی و مجنون، ترجمه‌هایی به زبان‌‌های روسی، انگلیسی، ارمنی، آلمانی و فرانسوی وجود دارد.

سفیر ایران در بلگراد افزود: مضامین دینی، اخلاقی، انسانی و اجتماعی موجود در آثار حکیم نظامی گنجوی، او را از مرزهای ملی و قومی و زمان و مکان فراتر برده و جهانی کرده است. به عبارت دیگر، شخصیت‌های بزرگ و برجسته در ظرف زمان و مکان جا نمی‌گیرند و متعلق به همه زمان‌ها و مکان‌ها هستند. آثار او که میراث بزرگ بشری محسوب می‌شوند، نوید بخش و الهام بخش صلح، برابری، عشق، بزرگواری، آشتی، وحدت، تفاهم، همزیستی، خداپرستی، نوعدوستی، مدارا، مشترکات، پرهیز از خصومت، دشمنی، جنگ و اختلاف است.
او در دامان تاریخ، تمدن، فرهنگ و ادبیات ایران و اسلام پرورده و بالنده شد و آیینه تمام‌نمای جلوه‌های اخلاقی و انسانی است. بنابراین، مراسم بزرگداشت حکیم نظامی گنجوی مراسم بزرگداشت و ترویج این ارزش‌ها محسوب می‌شود.

دیگر سخنران این همایش ابراهیم اقبالی، نظامی شناس و استاد دانشگاه تبریز بود که سخنانش به‌صورت ویدئویی پخش شد.

او در این همایش ضمن تشکر از فرصت ایجاد شده، خطاب به حضار گفت: با بررسی آثار نظامی، که مهمترین آن، خمسه نظامی است، مهمترین نکته‌ای که در آن دیده می‌شود، توجه به بزرگی ایران است. نظامی از این موضوع ایران دوستی، یک هدف دارد و آن این است که می‌خواهد فضایل ایرانی را به جهانیان نشان دهد. به همین دلیل، نظامی نه تنها یک شخصیت ملی بلکه یک شخصیت جهانی است. نظامی در زبان ادبی خود، ابتکارات زیادی ایجاد کرد و حتی اصطلاحات فلسفی را هم در ترکیب‌های نو در قالب شعر بیان کرد.

در ادامه برنامه سه نفر از دانشجویان زبان فارسی دانشگاه بلگراد که در تهیه ویژه نامه بزرگداشت حکیم نظامی مشارکت داشتند، هر یک به معرفی بخش‌هایی از آثار نظامی پرداختند. دراگانا استوانوویچ (نظامی و منظومه مخزن الاسرار)، یوانا میلوانوویچ (منظومه خسرو و شیرین) و بوگدان گاوریچ (منظومه اسکندرنامه) را بررسی کردند.
به‌مناسبت این همایش، ویژه نامه‌ای در ۴۴ صفحه منتشر و در اختیار شرکت کنندگان قرار گرفت و در ادامه نمایشگاهی از نگارگری و مینیاتورهای مرتبط با آثار حکیم نظامی برپا شد.