بدون شک یکی از اقوامی که توانسته است در برابر نفوذ فرهنگ بیگانه مقاومت کرده و سنت‌ها و فرهنگ بومی خود را همچنان حفظ کنند، ترکمن‌های استان گلستان هستند.

آشنایی با فرهنگ‌ها و سنت‌های مردمان دیگر از لهجه و نام لباس‌های قدیمی ایرانی گرفته تا آداب و سنن آن‌ها که می‌تواند دنیایی متفاوت را پیش روی ما قرار دهد.

کشور ایران از جمله کشورهایی می‌باشد که به دلیل قدمت بالا و فرهنگ کهن در میان دیگر تمدن‌های جهان حرفی برای گفتن داشته است. شرایط گوناگون جغرافیایی و آب و هوایی و همچنین فرهنگ‌های مختلف اقوام ساکن در گوشه گوشه کشور و ویژگی‌های پوشاک اقوام ایرانی باعث شده که هر نقطه‌ای از کشور نشان از تمدن کهن آن دیار باشد. تعدد اقوام و همچنین قومیت‌های مختلف و البته همدلی و هم‌صدایی آن‌ها با هم دیگر خود از جذابیت‌های این کشور عزیز است.

زنده نگه داشتن فرهنگ بومی هر منطقه به معنی زنده نگه داشتن هویت و تشخص آن منطقه است، متأسفانه در گذر زمان لباس‌های محلی و فرهنگ بومی مردم در بسیاری از شهرها و مناطق کشور از از پوشش لباس گرفته تا برگزاری مراسم عروسی و سبک زندگی دستخوش تغییر شده و  بسیاری از آداب و رسوم کمرنگ و یا حتی به تاریخ پیوسته‌اند.

بدون شک یکی از اقوام ایرانی که توانسته است بیشترین مقاومت را در برابر نفوذ فرهنگ بیگانه داشته باشند و در گذر زمان آداب و رسوم کهن خود را حفظ کند قوم اصیل ترکمن در استان گلستان است.

حفظ زبان مادری در بین ترکمن‌ها

 زبان شاید اصلی‌ترین و مهم‌ترین بخش فرهنگ و به تبع آن فرهنگ بومی باشد، با نفوذ  گسترش وسایل ارتباط جمعی نظیر تلوزیون و گوشی‌های تلفن همراه استفاده از گویش‌های محلی در بسیاری از شهرها در حال کمرنگ شدن است.

 برخی از افراد روشنفکرنما نیز در بستر جامعه استفاده از لهجه پایتخت نشینان و بدتر از آن واژگان غربی را نشانه تمدن و پیشرفت می‌دانند و همین امر نیز باعث به حاشیه رفتن بسیاری از گویش‌ها و زبان‌های محلی شده است، به طوری که بسیاری از والدین با زبان محلی خود با فرزندانشان تکلم نمی‌کنند و نسل جدید با زبن مادری خود بیگانه است.

ترکمن‌های استان گلستان اما به حفظ زبان ترکمنی بسیار مقید هستند و با زبان شیرین ترکمنی تکلم می‌کنند، اینجا افراد مسن و کودکانی که هنوز به مدرسه نرفته‌اند، با زبان فارسی هم بیگانه‌اند.

مردم ترکمن استان گلستان در ادارات و مراسم رسمی با زبان ترکمنی حرف می‌زنند، شعر و دکلمه می‌خوانند و حتی برنامه‌های تلویزیونی و اخبار با زبان ترکمنی دارند.

حفظ پوشش سنتی در بین ترکمن ها/ قانون نانوشته همه را ملزم به حفظ فرهنگ می‌کند.

به‌طور کلی پوشیدن لباس‌های محلی و بومی به عنوان یک نماد توسط کسانی که به آن باور دارند و آن را ارزش میانگارند، قدمی مثبت در مسیر تثبیت هویت و خودباوری است.

وقتی به استان گلستان و به ویژه شهرهای ترکمن نشین همانند گمیشان، مراوه تپه و بندرترکمن سفر می‌کنید، چیزی که در نگاه اول توجه شما را به خود جلب می‌کند، پوشش زیبا و سنتی مردم ترکمن است.

بانوان ترکمن از پیراهن‌های بلند با چهارقدهای زیبای ترکمنی در پوشش خود حفظ می‌کنند، فرقی نمی‌کند این باوی ترکمن خانه دار باشد یا شاغل، فقیر باشد یا غنی اینجا همه حتی کودکان به پوشیدن لباس محلی مقید هستند.

جالب‌تر این است که بدانید بانوان ترکمن با همین پوشش محلی به ادارات، مدارس و محل کار خود ‌می‌روند، حتی فرماندار فقید ترکمن «مرجان نازقلیچی» در تمام مراسم کاری حتی در دیدار با رئیس جمهور نیز از پوشش محلی استفاده کرد.

بانوی ترکمن اصیل و غیرقابل تغییر است

بانوی ترکمن، اصیل و غیرقابل تغییر است، هر جای دنیا که برود هر پست و مقامی هم که داشته باشد باز هم مثل یک بانوی ترکمن سنتی لباس می‌پوشد.

جالب است بدانید که اگر بانویی ترکمن هم نباشد و عروس قوم ترکمن شود کاملا شبیه یک ترکمن لباس می‌پوشد چهارقد ترکمنی بر سر می‌گذارد و آناقی که نشانه زنان متاهل است بر سر می‌گذارد آن قدر شبیه می‌شود که اصلاً باورش سخت است که او یک ترکمن نیست.

دختر ترکمن حتی اگر عروس دیگر اقوام ایرانی شود، باز هم لباس پوشیدن سنتی خود را حفظ می‌کند، انگار یک قانون نانوشته‌ای همه را ملزم به حفظ فرهنگ می‌کند.

یاشماق رسمی بر گرفته از حیای زن ترکمن

زنان جوان ترکمن که به تازگی ازدواج کرده‌اند، بعد از ازدواج از پدر همسر، برادر شوهر و اقوام نامحرم شوهر رو می‌گیرند و در حضور نامحرم با صدای بلند صحبت نمی‌کنند، شاید برای شما هم این سؤال مطرح شود که چرا علی‌رغم محرم بودن پدر شوهر این رسم در بین زنان ترکمن وجود دارد،

در واقع یاشماق نشانه‌ای از حیا و عفت زن ترکمن و با هدف احترام به پدر شوهر انجام می‌شود، ترکمن ها حفظ پوشش را نشانه احترام گذاشتن به طرف مقابل می‌دانند.

مراسم سنتی عروسی در بین ترکمن‌ها

اگر چه رسم و رسوم عروسی‌هایی که یک هفته طول می‌کشید کمی خلاصه شده است ولی کاملا ساختار سنتی خود را حفظ کرده است، ترکمن‌های زیادی هنوز هم با شتر و کجاوه عروس را به خانه بخت می‌برند.

هنوز در شهرهای گمیشان، بندرترکمن، مراه تپه و کلاله بسیاری ازخانوادها از شتری که با کجاه‌های زیبا و رنگین تزئین شده برای بردن عرس خود استفاده می‌کنند، عروس به جای پوشیدن لباس عروس سفید، لباس‌های سنتی قرمز رنگ پوشیده و چهارقد بزرگی از جنس چادرشب بر سرش می‌اندازد، داماد نیز به جای کت و شلوار، لباس محلی ترکمن با کلاه پشمی بزرگی که جزیی از لباس سنتی ترکمن ها است، می‌پوشد.  

عروسی ترکمن‌ها کاملاً سنتی و با رسم و رسوم خاص و زیبای خود برگزار می‌شود، حتی کسانی که از ماشین عروس استفاده می‌کنند، ماشین‌های خود را را پارچه‌های سنتی و زیبا تزئین کرده و همزمان با ۱۰ ماشین عروس زینت شده به صورت کاروانی شاد و زیبا عروس خود را تا منزل مشایعت می‌ ‌کنند.

مهریه پایین؛ ازدواج آسان و علاقه به فرزندآوری در قوم ترکمن

در شهرهای ترکمن نشین گلستان مهریه را طبق سنت خود و بسیار کمتر از همه جای دیگر قرار داده‌اند، مهریه معمولاً توسط امام جمعه هر شهرستان اعلام شده و دختران هر شهرستان و روستا مهریه شبیه به هم دارند، این مهریه که معمولاً به صورت پول نقد است، قبل از عروسی از طرف دادماد به پدر عروس هدیه می‌شود، و پدر عروس بر حسب توان مالی خود مبلغی را به آن اضافه کرده و آن را صرف خرید جهیزیه عروس و داماد می‌کند.

طلاق  در بین ترکمن‌ها بسیار منفور است و جوانان به شدت در پاسداری از خانواده‌های خود تلاش می‌کنند، داشتن فرزند برایشان افتخار است و دوست دارند فرزندان زیادی داشته باشند.

مراسم رقص خنجر، کشتی سنتی گورش و بازی‌های محلی، هودی خوانی و لاله خوانی، علاقه به اسب و مسابقات اسب دوانی، مهمان نوازی، احترام به ریش سفیدها به خصوص علما، پخت نان‌های سنتی، برگزاری جشن ۶۳ سالگی و رسیدن به سن پیامبر و صدها سنت قدیمی دیگر هنوز در ترکمن صحرا زنده است.

چقدر زیبا گفت رهبر فرزانه انقلاب که فرهنگ همانند هوایی است که نفس می‌کشیم، این جا هوا بس آفتابی و لطیف است، با خود فکر می‌کنم اگر همه اقوام ایرانی این گونه فرهنگ بومی را پاس می‌داشتند شاید این همه چهره غربی و غریبه  در شهر چشمانمان را نمی‌آزرد.