معاون بین‌الملل بنیاد سعدی می‌گوید: نهادها و دستگاه‌های مختلف متاسفانه هنوز به اهمیت زبان فارسی و گسترش آن در خارج از مرزها پی نبرده‌اند، از این جهت به نظر می‌رسد که غیرت و تعصبمان روی زبان فارسی به عنوان زبان ملی باید خیلی بیشتر باشد.

به گزارش روابط عمومی بنیاد سعدی به نقل از خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، اگر نگاهی به نقشه زبان فارسی در طول تاریخ بیندازیم، با کاهش تدریجی میزان قلمروی این زبان و به‌تبع، افراد مسلط به آن طی دو سده اخیر مواجه می‌شویم؛ امری که سبب شده گستره عظیم زبان فارسی از محدوده عراق تا چین، عمدتاً به ایران، مناطقی از تاجیکستان و افغانستان محدود شود.

در دنیای امروز که عوامل اقتصادی و سیاسی، بیش از هر زمان دیگری بر زبان و فرهنگ تأثیرگذار است، بیم آن می‌رود که محدوده زبان فارسی از آنچه امروزه شاهدش هستیم، کوچک‌تر و دایره تنگ‌تری را شامل شود. رقابت‌های جهان امروز در حوزه اقتصادی و سیاسی سبب شده است دیگر انتخاب زبان دوم، نه به‌حسب علاقه که بیشتر به‌حسب آینده‌نگری از وضعیت فردای جهان صورت گیرد، در این شرایط وضعیت زبان فارسی در جمع زبان‌های پرقدرتی چون چینی و انگلیسی به‌چه‌صورت است؟ آیا زبان فارسی با پشتوانه‌‌ای کهن از فرهنگ و تاریخ، هنوز برای مردمان عصر تکنولوژی جذابیت دارد و اگر دارد، ما چه کرده‌ایم تا این زبان را بیشتر معرفی و دایره نفوذش را وسیع‌تر کنیم؟

در سال ۲۰۱۲ به‌منظور تقویت و گسترش زبان و ادبیات فارسی در خارج از کشور و بهره‌گیری بهینه از ظرفیت‌‌های موجود داخل و خارج از کشور بنیاد سعدی در ایران تأسیس شد تا مدیریت راهبردی و اجرای فعالیت‌‌های آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و رسانه‌ای را در حوزه زبان و ادبیات فارسی در سطح بین‌المللی عهده‌دار شود، حالا ده سال از فعالیت این بنیاد گذشته است، یک دهه‌ای که بخش اعظمی از آن صرف برگزاری رویدادهای آموزشی برای فارسی‌آموزان خارجی شده است، اما به‌واقع بنیاد سعدی در این ده‌ساله چه اقداماتی برای گسترش بیشتر دایره نفوذ فارسی در جهان کرده است؟ چه‌اندازه آسیب‌های آموزش فارسی در خارج از ایران برطرف شده است و حالا پس از ده سال فعالیت تخصصی در چه سطحی در منطقه و در جهان قرار داریم.

شهروز فلاحت‌پیشه معاون بین‌المللی بنیاد سعدی در بخش نخست این گفت‌وگو گه پیشتر در تسنیم منتشر شد به بخشی از فعالیت‌های بنیاد در حوزه آموزش زبان فارسی در ده سال اخیر اشاره کرد، وی هم‌چنین به خطراتی که گسترش زبان فارسی را در خارج از ایران تهدید می‌کند، از جمله، آلوده شدن فرهنگ با نگاه‌های سیاسی اشاره کرد.

بخش دیگری از صحبت‌های فلاحت پیشه به انتشار منابع آموزشی مختلف برای کشورهای هند و عراق اختصاص داشت، کتاب‌هایی که برای آموزش زبان فارسی در مدارس هند طبق سیاست جدید دولت هند تدوین شده‌اند.

تمرکز فعالیت‌های بنیاد بر نسل میراثی ایرانیان خارج از کشور و تدوین کتابی با عنوان «مام» برای این منظور از دیگر برنامه‌های بنیاد سعدی بود که فلاحت‌پیشه به آن اشاره کرد. وی در بخش دوم این گفت‌وگو به کاستی‌هایی که در نهادهای مختلف در نسبت با زبان فارسی و تعصبی که باید باشد ولی وجود ندارد، اشاره کرده است. این گفت‌وگو به شرح ذیل است:

به دنبال فروش الکترونیک کتاب‌های بنیاد سعدی هستیم

* تسنیم: گستردگی عرضه این کتاب چه اندازه است؟ عدم دسترسی به منابع فارسی عمدتاً در جامعه مهاجر دور دست مثل آمریکا و کانادا وجود دارد و کمتر در اروپا دیده می‌شود، آیا در این کشورها نیز توزیع دارید؟

بنیاد سعدی در حال تهیه تمهیداتی برای امکان فروش الکترونیک کتاب‌های خود در سراسر جهان است. بخشی هم‌اکنون از طریق بسترهای فروش الکترونیک ایرانی در حال انجام است که برخی متقاضیان خارجی نیز از این طریق کتاب‌های بنیاد را بصورت الکترونیک تهیه می‌کنند. در خصوص امکان خرید کتابها نیز برنامه بنیاد در سال‌جاری ورود این کتاب‌ها در شبکه توزیع محلی با همکاری نمایندگی‌های بنیاد در کشورهای مختلف است.

یکی از سیاست‌های اجرایی بنیاد برای بهره‌مندی از ظرفیت‌های محلی موضوع واگذاری کارگزاری بنیاد به اشخاص حقیقی و حقوقی در کشورهای خارجی است. در همین راستا در کنار نمایندگانی‌های بنیاد، برخی دانشگاه‌ها، موسسات و بعضی از سازمان‌های مردم نهاد و حتی برخی از اشخاص که ظرفیت معرفی زبان فارسی دارند، می‌توانند پس از اخذ شرایط کارگزاری بنیاد به عنوان کارگزار رابط فعالیت‌های آموزش زبان فارسی از سمت بنیاد در کشورهای محل باشند.

«مام» پیوست پویانمایی و بازی نیز خواهد داشت

یکی از مشکلاتی که آموزش زبان فارسی در خارج دارد، بحث بودجه است، این موضوع هم متوجه وزارت علوم بوده که مشکلاتی نیز برای اعزام استاد داشته است و هم متوجه بنیاد بوده است.
در خصوص کتاب چند جلدی آموزش زبان فارسی به کودکان میراثی «مام» بنیاد سعدی با تمرکز بر روی کانون‌های ایرانیان در خارج از کشور و در همکاری با دستگاه‌های متولی امر در داخل و خارج از ایران و نیز ظرفیت خود جمعیت‌های ایرانی در آن سوی مرز برای نشر و توزیع این مجموعه آموزشی به صورت مجازی و فیزیکی برنامه‌ریزی‌هایی کرده است. لازم به ذکر است مجموعه «مام» کتابی است که پیوست‌هایی مانند پویانمایی، بازی و … برای آشنایی با شخصیت‌های کتاب را دارد که آن نیز در زمره برنامه‌های آتی این بنیاد است.

* تسنیم: از مدخل ادبیات نیز ورود کردید؟ مثلاً طراحی داستان، شعر یا …؟

بله. بنیاد سعدی به فراخور ضرورت‌های آموزشی در دوره‌ای کتاب‌های داستانی دو زبانه را نیز در دستور اقدام و عرضه داشته است، از جمله کتاب «خمره» نوشته مرادی‌کرمانی. اما تولید کتاب آموزش زبان فارسی برای کودکان کار جدیدی در ایران محسوب می‌شود که بنیاد شروع کرده است و البته مسیر بلندی در پیش است و نیازمند به حمایت مادی و معنوی پژوهشگران، مراکز و موسسات فرهنگی هنری و علمی داخلی است.

یکی از مشکلاتی که آموزش زبان فارسی در خارج دارد، بحث بودجه است، این موضوع هم متوجه وزارت علوم بوده که مشکلاتی نیز برای اعزام استاد داشته است و هم متوجه بنیاد بوده است.

*تسنیم: بودجه بنیاد هنوز ریالی پرداخت می‌شود؟ در دوره‌ای قرار بود بودجه ارزی شود‌.

بله، بودجه بنیاد همه ریالی است و چون در خارج از ایران کار بین‌المللی می‌کنیم، بخشی از بودجه ریالی تخصیصی به بنیاد بر اساس توافقات میان بنیاد و بانک مرکزی تبدیل به ارز و در قالب حق‌التدریس مدرسین آموزش زبان فارسی در نمایندگی‌های بنیاد مصروف می‌شود.

*تسنیم: بودجه در سال گذشته چه میزان بود؟

سال گذشته حدود ۲۵ میلیارد تومان بود که افزون بر نیمی از آن مصروف حمایت از آموزش زبان فارسی در خارج از کشور شد.

بودجه مورد نیاز باید ۲ تا ۳ برابر رقم فعلی باشد

* تسنیم: بودجه مورد نیاز برای فعالیت بنیاد سعدی چه میزان است؟

با توجه به نرخ فعلی ارز و نیز افزایش هزینه‌های جاری در خارج از کشور حداقل دو تا سه برابر رقم فعلی مورد نیاز است.

* تسنیم: امکان اینکه بودجه ارزی شود‌، وجود دارد؟

با توجه به آنکه نظام بودجه‌بندی کشور بر مبنای ریال است، لذا این موضوع بدین شکل منع قانونی دارد و تمامی دستگاه‌هایی که به ضرورت در خارج از کشور هزینه‌های ارزی متقبل می‌شوند نیز شامل همین رویه است.

* تسنیم: نقش حامی (اسپانسر) برای توسعه آموزش زبان فارسی در خارج از کشور تا چه میزان مورد توجه بوده است؟

بنیاد سعدی طی سالیان اخیر با هدف جلب توجه دستگاه‌های مختلف و نیز استفاده از قوانین موجود کشور خصوصاً در حوزه مالیاتی را برای کمک به بهبود وضعیت بودجه قابل مصرف در خارج از کشور برای آموزش زبان فارسی پیگیری مستمر داشته است.

امروزه بسیاری از موسسات مشابه بنیاد سعدی که زبان کشور خود را در کشورهای دیگر آموزش و ترویج می‌دهند، با اتکای بر حامیان زبان ملی خود که بصورت‌های مختلف و خصوصاً مالی پشتیبانی‌های وسیعی می‌کنند، به فعالیت در خارج از مرزهای خود مشغول هستند.

فهرست بلند بالای حامیان بنیاد یونس‌امره در ترکیه

نمونه در دسترس آن را می‌توان در بنیاد یونس امره ترکیه که دارای شعباتی در کشورهای مختلف است، دید. با مراجعه به وبگاه این بنیاد مشاهده خواهید کرد که بیش از ۱۰ موسسه مالی، اقتصادی و فرهنگی حامی فعالیت‌های فرهنگی این موسسه از جمله حوزه زبان‌آموزی هستند.

چرا بنیاد سعدی حامی ندارد؟

حال در سمت ما سوال این است که کدام موسسه فرهنگی، اقتصادی و مالی یا کدام قانون مصوب مجلس اکنون حامی گسترش زبان فارسی و ترویج آن در خارج از کشور و برای غیرفارسی زبانان است. کدام بانک؟ کدام موسسه؟ کدام کارخانه؟ آیا مثلاً شرکت‌های مخابراتی یا کارخانه‌های فولاد یا مس یا پتروشیمی‌های مطرح کشور می‌توانند یا نمی‌توانند در این امر فرا ملی به عنوان حامیان گسترش زبان فارسی در جهان در کنار بنیاد سعدی باشند؟

چه حمایت‌‌هایی می‌توان از گسترش زبان فارسی انجام داد؟

وزرات صمت می‌تواند با اتخاذ راهکارهایی برای فراگیران فارسی در خارج از کشور و اتصال آن‌ها به نهادهای اقتصادی در کشورهایی که ایران بازار اقتصادی در آنها دارد، ما را در علاقه‌مند سازی دیگران به زبان فارسی یاری کند.