محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در پیامی که برای هشتمین گردهمایی مؤسسه‌های فعال در آموزش زبان فارسی در جهان فرستاد، زبان فارسی را در جهان امروز، زبان همدلی و تفاهم بین المللی دانست که به عنوان ابزاری کارآمد در سیاست، فرهنگ و تجارت شناخته می‌شود.

به گزارش روابط عمومی بنیاد سعدی، محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای هشتمین گردهمایی مؤسسه‌های فعال در آموزش زبان فارسی در جهان پیام فرستاد و این متن را شهروز فلاحت پیشه، معاون امور بین الملل بنیاد سعدی برای حاضران در گردهمایی به شرح زیر خواند:

«به نام خداوند جان و خرد
کزین برتر اندیشه برنگذرد

زبان گوهرین و شورانگیز فارسی، میراث گرانقدر ایرانیان است که نزد هر ایرانیِ بیدار دل، ارجمند است و می‌باید آن را پاس داشت. زبان و ادبیات فارسی که مملو از اشارات، تلمیحات، تعبیرها و ظرایف گرم و رشک بر انگیز و منطبق با سرشت و روح انسان‌هاست، در دنیای امروز، همچنان جان و روان مخاطبان و علاقه مندان خود را تحت تأثیر قرار می‌دهد. فارسی تنها یک زبان نیست؛ بلکه یک فرهنگ و تمدن و شاکله اصلی هویت ایرانی است.

ایران سرزمین پهناور و گسترده‌ای است که مردمان آن با زبان‌ها و گویش‌های گوناگون با یکدیگر سخن می گویند و در این بین زبان فارسی گوهری ممتاز در مشرق زمین و جهان اسلام است که محصول فرایندی عظیم از برخوردها و تأثیرپذیری‌های متقابل بوده که در طول قرن‌ها انجام پذیرفته و به یکی از بزرگ‌ترین میراث فرهنگی بشریت بدل شده است. بزرگ‌ترین پژوهشگران ملی و ادب‌شناسان جهان برآنند که گنجینه زبانی و ادبی فارسی که بیش از یک هزاره قدمت دارد، اولین و بزرگترین گنج زبانی و ادبی جهان است.

زبان فارسی در جهان امروز، زبان همدلی و تفاهم بین المللی است؛ از این رو آموزش این زبان به عنوان ابزاری کارآمد در سیاست، فرهنگ و تجارت مورد توجه است و یکی از وظایف حاکمیتی قلمداد می‌شود تا جایی که حتی برخی قدرت زبانی را با قدرت فرهنگی برابر دانسته‌اند.
زبان فارسی در حال حاضر در بسیاری از کشورها از جایگاه ممتازی در میان علاقه‌مندان برخوردار است که این خود گواهی بر غنای این زبان و موقعیت ممتاز آن در میان دیگر زبان‌های ملل دنیا است که منشأ این اهمیت هم به دانش و بینش و فرهنگ بالای مردم ادیب پرور این مرز و بوم، از گذشته دور تا به امروز باز می‌گردد.
تخصص آموزش زبان به هم‌زبانان با غیر هم‌زبانان متفاوت است و این تبدیل به یک رشته تخصصی در دنیا شده است که نظریه‌های مختلف زبان شناسی و روانشناسی در آن دخیل است و در کشور ما نیز نزدیک به سه دهه است که در مقطع کارشناسی ارشد تدریس می‌شود و چند سالی است که دوره دکترای آن نیز ایجاد شده است.
زبان و خط فارسی در جهان امروز با مسائل عدیده‌ای روبروست. عدم رواج بسیاری از واژه‌های نوساخته، پراکندگی رسم‌الخط، دشواری‌های مربوط به گسترش زبان فارسی در جهان و اُفت مهارت‌های نگارشی ایرانیان به‌ویژه نسل جوان‌، از مهم‌ترین چالش‌های امروز زبان فارسی است. برای برطرف ساختن این چالش‌ها، راهکارهایی اندیشیده شده است که از جملۀ آن‌ها تأسیس نهادهایی همچون فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی و فعالیت‌های تصمیم‌گیرندگان و پژوهندگان این نهادها است. در این بین کوشش‌های بنیاد سعدی در تخصصی کردن آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان ستودنی است.
یکی از موانع بزرگ گسترش زبان و ادبیات فارسی در جهان، ضعف تألیف کتاب‌های آموزشی استاندارد در این حیطه است. با اینکه طی این سال‌ها بنیاد سعدی بیش از ۳۰ عنوان کتاب در زمینه مهارت‌های چهارگانه خواندن، نوشتن، شنیدن و درک مطلب فارسی منتشر کرده است که شامل دستور زبان، واژگان و صحبت کردن است؛ با این حال نیازی مبرم در به روزسازی کتاب‌های آموزشی با توجه به مبانی نوین آموزش زبان و علم زبانشناسی کاربردی احساس می‌شود.
ما اگر کرسی‌های متعدد زبان و ادبیات فارسی داشته باشیم؛ اما کتاب آموزشی خوب نداشته باشیم با چالشی اساسی روبه‌رو خواهیم شد. بنابراین لازم است دستگاه‌های مسئول همچون وزارت علوم و سازمان سمت، ضمن کمک گرفتن از مراجع بالادستی، استفاده از الگوهای جدید و روش‌های مبتنی بر فناوری همچون کاربرد نشانه‌های الکترونیکی و برخط کتاب‌ها را مورد توجه قرار دهند.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز به سهم خود مشوق‌هایی را برای ناشران در انتشار کتاب‌های آموزشی مخصوص غیر فارسی زبانان در نظر خواهد گرفت. این وزارتخانه، در راستای نقش حمایتی خود در موضوع آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان و همکاری با دستگاه‌های متولی امر در داخل، پشتیبانی و حمایت از فعالیت‌هایی از این دست را یکی از رویکردهای اصلی خود می‌داند.
آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان بدون ایده‌های نو عملی نیست. تسهیل در آموزش زبان فارسی و کمک به ارتقای سطح و جایگاه فرهنگی ایران در دانشگاه‌ها و مراکز علمی خارج از کشور اهمیتی اساسی دارد. حوزة آموزش فارسی به غیرفارسی زبانان از نظر محتوا و کیفیت به نسبت گسترش آن پیشرفت نداشته است.
به نظر می‌رسد که نهادهای متولی، ناگزیر، امکانات خود را بیشتر معطوف به تأسیس کرسی‌ها و کلاس‌های زبان فارسی و انتخاب و اعزام استاد به کلاس‌های درسی ساخته‌اند و برای ارتقای سطح و کیفیت آموزش، به ویژه شیوه‌های تدریس و یادگیری، به همکاری و دستیاری بیشتری نیاز دارند.
گسترش آموزش مجازی زبان فارسی به غیر فارسی زبانان به‌خصوص در وضعیت شیوع کرونا و ایجاد بسترهای لازم برای این نوع آموزش‌، از دیگر ایده‌هایی است که جا دارد مورد توجه قرار گیرد. کاربرد ابزارها و فناوری‌های نوین، مدیریت کلاس‌های چندزبانه و چند فرهنگی، سنجش، ارزیابی و آزمون سازی و توجه به مسائل جامعه شناختی و فرهنگی آموزش زبان فارسی؛ از جمله راه‌های پیشرفت آموزش زبان فارسی در خارج از مرزهای ایران است.
نقش دستگاه‌های متولی داخلی دولت در تصویرسازی از کلیت ایران و علاقه مند سازی مخاطبان خارجی به زبان فارسی حائز اهمیت است. نقش نهاد دانشگاهی با هدف گسترش و ترویج زبان و ادبیات فارسی نیز کتمان ناشدنی است. وزارت امور خارجه نیز با صدور به موقع ویزا برای زبان آموزان می‌تواند روند آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان را سرعت ببخشد.
هر چند امروزه زبان انگلیسی به عنوان زبان اصلی علم محسوب می‌شود، اما کمیت تولید علم به زبان فارسی در پایگاه‌های استنادی بین‌المللی رشد داشته است. این کمیت شامل مجلات علمی و نیز کنفرانس‌هایی است که به زبان فارسی تولید و در پایگاه استنادی بین‌المللی نمایه‌سازی می‌شوند.
در نقشه جامع علمی کشور، هشت هدف کلان برای نظام علم و فناوری کشور برشمرده شده که ششمین آن ارتقای جایگاه زبان فارسی در بین زبان‌های بین المللی علمی است.
یکی از مناسب‌ترین راه‌های عملی برای گسترش زبان فارسی سرمایه گذاری در صنعت نشر حرفه‌ای و تشویق نشریات و کنفرانس‌های علمی فارسی به عنوان زبان علم است.
بررسی نقشه جامع علمی کشور از یک سو و همچنین تأکیدات رهبر معظم انقلاب در دیدارهای مختلف با اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و متخصصان زبان فارسی اهمیت این زبان را به عنوان زبان علمی بین المللی بیش از پیش آشکار می‌سازد. به منظور نیل به این هدف، سیاست گذاران عرصه پژوهش و همچنین پژوهشگران می‌بایست توجه بیشتری به انتشار آخرین دستاوردهای دانشمندان به زبان فارسی کنند.
گسترش زبان فارسی به عنوان یک زبان علمی در سطح بین المللی نیازمند یک برنامه راهبردی مشخص و سرمایه گذاری در صنعت نشر حرفه‌ای و تشویق نشریات و کنفرانس‌های علمی به فعالیت و نشر به زبان فارسی به عنوان زبان علم است. از جانب دیگر، باید در عرصه‌هایی ارتباطی و به ویژه تجاری، ورزشی، فرهنگی، سیاسی و مبادلات عمومی در عرصه ملی و بین المللی، اولویت اصلی‌مان در مسأله زبان با زبان فارسی باشد.
آموزش زبان فارسی در خارج از کشور طی چند دهه گذشته رشد چشمگیری داشته و این، مرهون تلاش‌ها و خدمات نهادهای متولی این امر، به ویژه شورا و مرکز گسترش زبان و ادبیات فارسی و بنیاد سعدی بوده است. از سوی دیگر دیپلمات‌های فرهنگی که توسط سازمان فرهنگ و ارتباطات انتخاب می‌شوند، وظیفه‌ای خطیر در معرفی فرهنگ، آداب، تمدن و زبان فارسی را در کشورهای محل مأموریت خود دارند.
خوشبختانه امروز اغلب رایزنان فرهنگی نمایندگان بنیاد سعدی نیز هستند و دوره‌های آموزش زبان فارسی نیز در محل رایزنی های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران برگزار می‌شود. بنابراین وظیفه اصلی رایزنان، معرفی فرهنگ، آداب، تمدن و زبان فارسی در کشورهای محل مأموریت‌شان است. باید با عزمی جدی و اراده‌ای آهنین، ضمن تقویت همگرایی با همه کشورهای فارسی زبان، درجهت پاسداشت میراث مشترک فرهنگی گام برداریم و همه راههایی که ما را با کشورهای مختلفِ فارسی زبان پیوند می‌دهد، مورد تاکید و توجه قرار دهیم.
این جانب ضمن قدردانی از تلاش‌های سترگ دست‌اندرکاران برگزاری هشتمین گردهمایی متولیان زبان فارسی، امیدوارم برگزاری نشست‌ها و همایش‌هایی از این دست، اسباب طرح اندیشه‌های نو را در عرصه آموزش زبان و ادبیات فارسی و دستیابی به اسلوب جدید و جهانی برای گسترش این زبان فراهم آورد و در این رهگذر ظرفیت‌ها و قابلیت‌های مغفول آن نیز شناسایی و معرفی شود.»