اندیشمندان پاکستان همبستگی و همزیستی جوامع جهانی به ویژه اتحاد جامعه اسلامی را مبنای اصلی اندیشه‌های علامه اقبال لاهوری عنوان کردند و گفتند: افکار و اندیشه‌های اقبال عمومیت داشته و متعلق به جغرافیا و ملت خاص نبوده است

به گزارش روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، با هماهنگی خانم روزینه انجم، رئیس گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اسلامی بهاولپور، وبینار بین‌المللی تحت عنوان «اقبال و اتحاد ملل» با حضور جعفر روناس، وابسته فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لاهور، خانم نرگس جابری نصب، استاد دانشگاه آزاد از ایران، مرتضی عمرانی، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور از ایران، عراق رضا زیدی، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ملی اسلامی دهلی از هند و اقبال شاهد، رئیس (بازنشسته) گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جی سی لاهور از پاکستان و جمعی از دانشجویان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اسلامی بهاولپور در بستر نرم  Zoom برگزار شد.

در این نشست مجازی، اندیشمندان پاکستان همبستگی و همزیستی جوامع جهانی به ویژه اتحاد جامعه اسلامی را مبنای اصلی اندیشه‌های علامه اقبال لاهوری عنوان کردند و گفتند: افکار و اندیشه‌های اقبال عمومیت داشته و متعلق به جغرافیا و ملت خاص نبوده است.

روناس، وابسته فرهنگی ایران در لاهور به ابعاد مختلف شخصیت اقبال لاهوری اشاره کرد و گفت: او فیلسوف، استاد، وکیل، پژوهشگر، اصلاح طلب، عارف روشن ضمیر، سیاست‌مدار، متفکر اسلامی، فردی دانشگاهی و یک رهبر فکری بود.

وی افزود: ارزش‌های فکری اقبال لاهوری دارای ابعادی گسترده است و شعارهای آزادی خواهانه وی بر اساس هویت و انسانیت در منطقه بنا شده است. بحث اتحاد در اشعار وی به خوبی نمایان است و این شاعر فقید ملت‌ها را به اتحاد و همبستگی دعوت کرده است. وی از متفکران دوران ساز تاریخ معاصر است و فیلسوفی بود که با برخورداری از روح زمان، در پی گشودن افق های نو در برابر دیدگان ملل بود.

روناس ادامه داد: اقبال اعتقاد راسخی به کرامت و آزادگی انسان داشت و اندیشه‌هایش از تعصبات نژادی، ملی و قومی خالی بود. آینده بینی های اقبال محدود به مردم شبه قاره نبود بلکه پیام اقبال برای همه انسان‌ها و برای مسلمانان به شکل خاص بود، او می‌گوید بگذار با وحدتمان در پاسداری از حرم امن الهی از ساحل نیل تا دورترین صحراهای کاشغر، تن واحد باشیم.

اقبال شاهد، رئیس سابق گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جی سی لاهور ضمن تشکر از مسئولین گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اسلامی بهاولپور بابت گردهم آوردن اساتید فارسی از کشورهای مختلف سخنان خود را با به شعر اقبال «دمیت احترام دمی / با خبر شو از مقام دمی» آغاز کرد و گفت: اقبال در اشعارش به جایگاه بالای انسان اشاره می‌کند و از مخاطبان خود می‌خواهد که از منزلت واقعی خود آگاه باشند و بدین منظور شخصیت‌های اسلامی به ویژه پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) و برخی شاعران و نویسندگان برجسته تاریخ را الگو قرار می‌دهد.

وی افزود: به عقیده اقبال لاهوری تعصب نژادی و قومی دلیل اصلی تفرقه است و اگر مردم از مقام واقعی خود و انسانیت آگاه شوند به برابر بودن جایگاه تمامی انسان‌ها پی می‌برند و دیگر جایی برای نژاد گرایی و قوم مداری باقی نمی‌ماند.

موضوع وحدت امت اسلامی از محورهای اصلی شعر و اندیشه اقبال بود

مرتضی عمرانی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور سخنان خود را با شعری در وصف کشور پاکستان آغاز کرد و گفت: علامه اقبال شخصیت چند وجهی داشته است. او مرد سیاست و اندیشیدن به جامعه و مرد مبارزه است. اقبال شاعر ملی پاکستان است و بزرگترین غزلسرای پارسی‌گوی شعر معاصر شبه قاره است که برای آشتی دادن گذشته و حال، سرآمد اندیشمندان زمان خود بود.

وی افزود: علامه اقبال در شکل گیری کشور پاکستان و ظهور برخی از جنبش‌های اسلامی بسیار تاثیرگذار بود و به همین دلیل مصور پاکستان لقب داشت. یکی از محورهای اصلی شعر و اندیشه اقبال موضوع وحدت امت اسلامی و اسلام وطنی است.

خانم نرگس جابری نصب، استاد دانشگاه آزاد به توجهی که اقبال به وحدت و اتحاد در بین مردم داشت و از طریق اشعارش مردم را به این جانب تشویق می‌کرد، اشاره کرد و گفت: اقبال لاهوری اشعار بسیاری به جامعه فارسی زبان عرضه کرده است و این اشعار در ایجاد اتحاد در بین مردم عصر خود تاثیر بسیاری داشت. دوران اقبال لاهوری گونه‌ای بود که مردم نیازمند به اتحاد و وحدت بودند و اشعار اقبال عاملی برای ایجاد وحدت شد.

تأکید علامه اقبال به توحید در اشعارش 

عراق رضا زیدی، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ملی اسلامی دهلی با اشاره به وجود عقیده توحید در تمامی ادیان اظهار داشت: علامه اقبال در اشعارش به توحید بسیار تاکید دارد زیرا او توحید را مهمترین نکته اشتراک در تمامی جوامع می‌داند. اقبال اتحاد برپایه‏ ملت یا نژاد، زبان و یا ملاک‏ های غربی دیگر را قبول ندارد و تنها ملاک برای او اصل توحید و اعتقاد به خدا است.

زیدی بیان کرد: به نظر اقبال لاهوری، وحدت اندیشه و عمل مسلمانان از توحید سرچشمه می‌گیرد. توحید نظری باعث توحید عملی می‌شود و در نتیجه، ملت را قدرت و عظمت عطا می‌کند. اگر مسلمانان توحید و کلمه «لا اله الا الله» را درست ادراک کنند، می‌توانند بر جهانیان سروری و امیری کنند.

وی افزود: اقبال براساس همین نظریه توحید عملی می‌فرماید: این وحدت افکار و الهامات نظری و التزامات عملی آن است که ملت‌ها را زنده نگه می‌دارد و در وجود آنها و به تبع آن، در ملت‌ها باعث انقلاب‌های بزرگ می‌شود. بنابراین، افکار و اندیشه‌هایی که باعث از بین رفتن وحدت یک ملت می‌شود را اندیشه‌های الحاد آمیز می‌داند. در شعری به زبان اردو می گوید: «یک ملت فقط در سایه ی وحدت اندیشه‌ها زنده می‌ماند و به همین دلیل، اندیشه‌ای که باعث از بین رفتن وحدت شود، کفر محض است.»

به گفته زیدی، اقبال معتقد است که در سایه ی توحید، مسلمان از غیر خدا بریده می‌شود و همه ی آنان خودی می‌شوند و منکر آن غیر خودی، ملت و امت، اندیشه و افکار، ظاهر و باطن و همه ی رنگ‌های متنوع مسلمانان در رنگ توحید یکرنگ می‌شود و در نهایت، زبان و قلب و جان شان به یک چیز مبدل می‌شود.

خانم روزینه انجم، رئیس گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اسلامی بهاولپور اظهار داشت: اقبال لاهوری به درستی یک نابغه است و افکار و اندیشه‌های او در جهان از مقام بالایی برخوردار است، چون تفکرات اقبال لاهوری برای افراد نیست بلکه برای اقوام است.